ዝሆኖች በዋነኛነት ጎልተው የሚታዩት በትልልቅነታቸው እና ጥራታቸው በመግጠም የአፍሪካ ዝሆን በዓለም ላይ ትልቁ የምድር እንስሳ ነው። ይህም ሆኖ ባለፉት ዓመታት ከነበሩት በሚሊዮን የሚቆጠሩት የዝሆኖች ቁጥር በከፍተኛ ሁኔታ እየቀነሰ እና አሁን በሺህዎች የሚቆጠሩ ሰዎች ቁጥር እየቀነሰ መጥቷል።
ዝሆኖች የመጥፋት አደጋ ለምን እንደተጋረጠ ማወቅ ይፈልጋሉ? ለ 2021 መረጃ በጣቢያችን ላይ ይህን ጽሑፍ ሊያመልጥዎት አይችልም ፣ እዚያም ይህንን ዝርያ ከመጥፋት ለመታደግ ሊወሰዱ የሚችሉ አንዳንድ እርምጃዎችን እናቀርብልዎታለን።
የዝሆን ጉጉዎች
ስለ ዝሆን ብዙ ጉጉዎች አሉ! እነዚህ ትላልቅ የእንግዴ እፅዋት በተረጋጋ እና ተግባቢ ባህሪ ተለይተው ይታወቃሉ, ነገር ግን እነሱን የበለጠ ለማወቅ, የሚከተለውን መረጃ ሊፈልጉ ይችላሉ-
የእድሜ ርዝማኔያቸው 70 አመት ነው።
ዝሆን አራት ጉልበቶች ያሉት ብቸኛው እንስሳ ነው።
ወደ 300 ኪሎ ግራም በማንሳት እስከ 15 ሊትር ውሃ የመያዝ አቅም አላቸው።
የዝሆኖች ጆሮ የተለያዩ ተግባራት አሏቸው፡የሰውነት ሙቀት መጠንን መቆጣጠር፣አስጊ ሁኔታዎችን ማስወገድ፣ድምጾችን በከፍተኛ ርቀት ማዳመጥ እና ሌሎችም።
የሚያወጡት ድምፅ "ባሪቶ"
የመንጋው አባል ሲሞት የተቀሩት ዝሆኖች ጉድጓድ ቆፍረው አስከሬኑን ከውስጥ በማስገባት በአፈርና በቅርንጫፎች ይሸፍኑታል።
ከአይጥ በላይ እነሱ
አሁንስ ለምንድነው የመጥፋት አደጋ ውስጥ ካሉ እንስሳት መካከል ? ለዚህ ጥያቄ መልስ ከመስጠትዎ በፊት የዝሆኖችን አይነት ማወቅ ያስፈልግዎታል።
የመጥፋት አደጋ ላይ ያሉ የዝሆኖች አይነቶች
በቀደመው ዘመን በአለም ላይ ወደ 350 የሚጠጉ የዝሆኖች ዝርያዎች ነበሩ ፣ነገር ግን ከጊዜ በኋላ ሁሉም ከሞላ ጎደል መጥፋት ችለዋል። ከጥቂት አመታት በፊት ሁለት የዝሆኖች ዝርያዎች ብቻ ተለይተዋል, አፍሪካዊ እና እስያ, የኋለኛው ደግሞ ሶስት ዝርያዎች አሉት. ሆኖም በቅርብ ጊዜ የተደረጉ ጥናቶችሶስት ዝርያዎች
የዚህ ታላቅ አጥቢ አጥቢ እንስሳት ሁሉም ዛቻ እየደረሰባቸው ነው።
የእስያ ዝሆን
የኤዥያ ዝሆን (Elephas maximus) የዚች አህጉር ተወላጅ ሲሆን በሱማትራ፣ በስሪላንካ፣ በህንድ፣ በቻይና እና በኢንዶኔዥያ ይገኛል። ዝቅተኛ እፅዋት በሚሰፍኑባቸው ቁጥቋጦዎች እና ክፍት ቦታዎች ይኖራሉ።ከ 2 እስከ 2.5 ሜትር እና አስደናቂ 5,500 ኪሎ ግራም ይመዝናል.
በመልኩ ረገድ የእስያ ዝሆን ጡንቻማ ሰውነት ያለው ቆዳ ያለው ግራጫ እና ቡናማ ጥላዎች አሉት። ጭንቅላቱ የተራዘመ እና በግንባሩ ደረጃ ላይ የተለየ ቅርጽ አለው, እንዲሁም ከአፍሪካ ዝሆኖች ይልቅ ትናንሽ ጆሮዎች አሉት. ይህ ዝርያ በጣም የተረጋጋና ተግባቢ ሲሆን ከ12 በላይ በሆኑ ግለሰቦች በቡድን የሚኖር ሲሆን ወንዶቹ ከሴቶች ይልቅ በጥቂቱ ብቻቸውን ይሆናሉ።
የኤዥያ ዝሆን
ሶስት ንዑስ ዝርያዎች አሉት።
- የስሪላንካ ዝሆን (Elephas maximus maximus)።
- የህንድ ዝሆን (Elephas maximus indicus)።
- የሱማትራን ዝሆን (Elephas maximus sumatranus)።
ሁሉም የእስያ ዝሆኖች ዝርያዎች አደጋ ላይ ያሉ በአለም አቀፍ የተፈጥሮ ጥበቃ ህብረት (IUCN) ተዘርዝረዋል።
አፍሪካዊ የሳቫና ዝሆን
የአፍሪካ የሳቫና ዝሆን (ሎክሶዶንታ አፍሪካና) በፕላኔታችን ላይ ትልቁ የምድር አጥቢ እንስሳ በመባል ይታወቃል። ሰውነቱ በደረቁ 7.5 ሜትር ይደርሳል, ቁመቱ ከ 4 ሜትር በላይ እና በአጠቃላይ ወንዶቹ 6 ቶን ይመዝናሉ. ሴቶቹ ትንሽ ያነሱ ናቸው ቁመታቸው 3 ሜትር አካባቢ እና ቢበዛ 4.5 ቶን ይመዝናሉ።
የሳቫና ዝሆን ቆዳ ግራጫ ወይም ቡናማ ሲሆን በጅራቱ ጫፍ ላይ ፀጉር አለው. ወንዶቹ ረጅም የዝሆን ጥርስን ያዳብራሉ. ዝርያው ተግባቢ እና የተረጋጋ ሲሆን እስከ 20 በሚደርሱ ማህበረሰቦች ውስጥ ሴቶቹ በቡድን የበላይ ሆነው ይኖራሉ።
በአሁኑ ወቅት የአፍሪካ የሳቫና ዝሆን ለአደጋ ተጋላጭ ዝርያ ከመባል ወደ አደጋ የተጋረጠበትበ IUCN.
የአፍሪካ ደን ዝሆን
የቅርብ ጊዜ የዘረመል ጥናቶች የአፍሪካ የደን ዝሆን (ሎክሶዶንታ ሳይክሎቲስ) እና የአፍሪካ የሳቫና ዝሆን ሁለት የተለያዩ ዝርያዎችን ያካተቱ ሲሆን እስከ አሁን እንደ አንድ ተደርገው ይወሰዳሉ።ይህ የዝሆን ዝርያ ከቀዳሚው ያነሰ ነው, ስለዚህ, በአጠቃላይ, አብዛኛውን ጊዜ ወደ 2.5 ሜትር ቁመት ይደርሳል. ከሳቫና ዝሆን የሚለየው የማወቅ ጉጉት ነገር ግን ጥርሶቹ ሐምራዊ ቀለም ያላቸው ባህሪያቸው ነው።
የአፍሪካ የደን ዝሆን በ IUCN የተፈረጀው
ስንት ዝሆኖች አሉ?
ቀደም ሲል እንደገለጽነው IUCN እንዳለው የኤዥያ ዝሆንም ሆነ የአፍሪካ ቁጥቋጦ ዝሆኖች የመጥፋት አደጋ ተጋርጦባቸዋል፣ የአፍሪካ የደን ዝሆን ደግሞ በከፍተኛ አደጋ ላይ ነው። IUCN እራሱ እንደሚያመለክተው በአንዳንድ አካባቢዎች የአፍሪካ የሳቫና ዝሆኖች ቁጥር እየጨመረ በመምጣቱ ወደፊት ምደባው ሊለወጥ እንደሚችል ልብ ሊባል ይገባል. በሌላ በኩል የአፍሪካ የደን ዝሆን ህዝብ ባለፉት 30 ዓመታት ውስጥ እስከ 86 በመቶ መውረዱ፣ ይህ በእውነትም አሳሳቢ ደረጃ ላይ መድረሱን ድርጅቱ ለከፋ አደጋ የተጋለጠ ነው ብሎ እንዲፈርጅ አድርጎታል።
የዝሆኖቹን ቁጥር በተመለከተ IUCN በ2016 የቀረበውን አሃዝ ማቆየቱን ቀጥሏል ይህም , ሁለቱንም ዝርያዎች በመጨመር. ይሁን እንጂ የአፍሪካ የደን ዝሆን እየቀነሰ ሲሄድ አንዳንድ የሳቫና ዝሆኖች ቁጥር እየጨመረ ስለመጣ ይህን አኃዝ መጠበቅ ዝርያው ተጠብቆ ቆይቷል ማለት አይደለም. የእስያ ዝሆንበ40 እና 50 000 ግለሰቦች መካከል እንዳሉ ይገመታል። በ2018 IUCN ባጠናቀረው የቅርብ ጊዜ ግምት መሰረት።
ዝሆኖች ለምን ለአደጋ ይጋለጣሉ? - መንስኤዎች
የህዝቡ ቁጥር ምን ያህል አናሳ እንደሆነ ሲታሰብ፡- ዝሆኖች የመጥፋት አደጋ ላይ እንዲወድቁ የሚያደርጉ ምክንያቶች ምንድን ናቸው? እንግዲህ ዋናዎቹ ስጋቶች እነኚሁና፡
አደንን
አደጋ ላይ ያሉ ዝሆኖችን እንዴት ማዳን ይቻላል?
በአሁኑ ጊዜ የዝሆኖችን ጥበቃ ለማገዝ በርካታ ተግባራት እየተከናወኑ ሲሆን ከእነዚህ ውስጥ አብዛኛዎቹ እነዚህ እንስሳት በሚኖሩባቸው ሀገራት በድርጅቶች መተግበር አለባቸው።ከነዚህም ውስጥ ዝሆኖችን ለመርዳት ከሚደረጉ ተግባራት መካከል የሚከተሉት ተለይተው ይታወቃሉ፡-
አደንን ማጥፋት
የዝሆኖችን እልቂት ለመቀነስ በኤዥያ እና በአፍሪካ መንግስታት የአደንን ዝርፊያ ለመቆጣጠር እና ለማጥፋት እርምጃ ወስደዋል። ይህንንም ለማድረግ በአደን ላይ በተያዙ ሰዎች ላይ
ከቅጣት እስከ በርካታ አመታት እስራት ድረስ የሚደርስ ቅጣት ወስደዋል ዝሆኖች ሰፊ የግዛት ቦታዎች ስለሚኖሩ ምግብ ፍለጋ በመቶ ኪሎ ሜትሮች ይጓዛሉ።
ከአካባቢ ጥበቃ መሰረቶች ድጋፍ
በአሁኑ ጊዜ የተለያዩ መሰረቶች ዝሆኖችን ለመጠበቅ ይረዳሉ። እነዚህም በኬንያ የሚገኘውን
ዝሆኖችን ማዳን እና በታይላንድ የሚገኘው የዝሆኖች ፋውንዴሽን. ለሰዎች የመልሶ ማቋቋም እና የስነ-ምህዳር ፕሮግራሞችን ስለሚያካትቱ ሁለቱም ጥቃት ለደረሰባቸው ወይም ለእንግልት ሰለባ ለሆኑ ዝሆኖች የመንከባከብ ሃላፊነት አለባቸው።
በዝሆን ጥርስ የተሰሩ እቃዎችን ከመግዛት ይቆጠቡ
ዝሆኖች በብዛት የሚገደሉት ለጥርሳቸው ብቻ ስለሆነ አደንን ለማስቆም የዝሆን ዕቃዎችን አለመግዛት አንዱ መንገድ ነው። እንደዚሁም እንደ ዝሆኖች ያሉ እንስሳትን የሚያጠቃልሉ የቱሪስት እንቅስቃሴዎችን አለማስተዋወቅ ሌላው ለመዳን የሚረዳ ዘዴ ነው።
ለአካባቢ ጥበቃ የበኩላቸውን አስተዋፅዖ ያድርጉ
የዝሆኑን ትልቅ ስጋት የሚፈጥረው የህዝቡን ህልውና የሚጎዳ በመሆኑ
የመኖሪያ አካባቢው መጥፋት ነው።